شیر پروانه ای، دریچه‌ای است که جریان سیالات را مسدود و یا مقدار عبور آن‌ها را تنظیم می‌کند. مکانیزم بسته شدن در این نوع از شیرآلات صنعتی به‌گونه‌ای است که یک دیسک به‌وسیله یک میله درون لوله‌ها می‌چرخد.
نحوه عملکرد شیر پروانه ای
نحوه عملکرد شیر پروانه ای شبیه به یک سوپاپ است که اجازه می‌دهد تا سریع باز و بسته شود. دریچه‌های پروانه‌ای به طور کلی بهتر از بقیه مدل‌ها هستند زیرا طراحی و ساخت و نصب آن‌ها کم هزینه‌تر و وزن آن‌ها سبک‌تر است، بنابراین نیاز به پشتیبانی کمتری برای نصب دارند. دیسک اصلی در مرکز لوله قرار دارد و میله‌ای که دیسک را می‌چرخاند از وسط لوله عبور می‌کند و به یک محرک که آن را می‌چرخاند متصل می‌شود. چرخش محرک، دیسک را به موازات و یا عمود بر جریان سیالات درون لوله می‌چرخاند. بر خلاف شیرهای سوپاپی، دیسک شیر پروانه ای همیشه در مسیر سیالات قرار دارد و باعث کاهش فشار می‌شود، حتی زمانی که باز است.
شیر پروانه ای از خانواده شیرآلات صنعتی به نام دریچه‌ای چهارگانه است. شیر هنگامی که دیسک به حالت یک ربع می‌چرخد، به‌طور کامل باز یا بسته می‌شود. “پروانه” یک دیسک فلزی روی یک میله است. هنگامی که دریچه بسته است، دیسک طوری چرخانده شده است تا به طور کامل مسیر عبور سیالات را مسدود کند. هنگامی که شیر کاملا باز است، دیسک با یک ربع چرخش ۹۰ درجه‌ای در حالتی موازی با جریان سیال قرار می‌گیرد و تقریبا لوله را به صورت کامل باز می‌کند. این شیرها همچنین می‌توانند به صورت گام به گام باز شوند.
دریچه‌های شیرآلات پروانه ای انواع مختلفی دارند که هر کدام برای فشارهای مختلف و استفاده‌های گوناگون مناسب هستند. دریچه پروانه صفر، که از انعطاف پذیری لاستیکی استفاده می‌کند، دارای کمترین میزان فشار است. دریچه پروانه‌ای با عملکرد بالا، شیری است که در سیستم‌هایی با فشار کمی بالا استفاده می‌شود. دریچه مناسب برای سیستم‌های با فشار خیلی زیاد، دریچه پروانه‌ای سه‌گانه‌ای است که در این دریچه، محور تماس دیسک صندلی افست می‌شود، که عملا باعث می‌گردد تماس کشویی بین دیسک و صندلی را از بین ببرد.
انواع شیر پروانه ای
- شیر های پروانه ای ویفری: این شیر به دور دیسک خود یک واشر دارد تا مسیر لوله را کاملا مهر و موم کند. از این شیر صنعتی برای پروژه‌هایی استفاده می‌شود که نمی‌خواهیم در زمان بسته شدن شیر، جریان به عقب برگردد.
- شیر پروانه ای فلنج دار: دریچه‌های سبک دارای دیسک و سوپاپ دو طرفه هستند. این ویژگی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا در هر سیستمی بدون نیاز به مهره و با استفاده از فقط ۲ ست مهره نصب شوند. این شیر بین دو فلنج یک لوله نصب می‌شود و برای بستن هر لبه از ست مهره جداگانه استفاده می‌شود. این نحوه نصب اجازه می‌دهد تا در هر موقعیتی یک سمت این شیر را جدا کرد، بدون اینکه صدمه‌ای به اتصالات سمت دیگر برسد.
- نوع دیگری از شیر پروانه ای وجو دارد که شیرهای پروانه ای سانتریفیوژی نام دارند. این شیرآلات صنعتی برای جریانات جامدات استفاده می‌شوند و عملکرد آن‌ها در حالت بسته مانند بقیه شیرهای پروانه ای است، اما وقتی باز می‌شوند عملکردی خاص دارند.
